Czaszka olbrzyma / Dariusz Filar

Warszawa: Nasza Księgarnia, 1976,- s. 169

Informacje dodatkowe
nakład: 20.277, projekt okładki: Andrzejewski Waldemar
Inne wydania: –
Tłumaczenia: przekłady poszczególnych opowiadań w biogramie autora.

Treść opowiadań z „Czaszki olbrzyma” dotyka przede wszystkim społeczeństwa, jego kształtowania przez władzę oraz manipulowania nim. Większość tekstów tomu obraca się wokół człowieka przyszłości, w zderzeniu z przyszłą formą społeczności. Jest ono najczęściej uwikłane w mechaniczne traktowanie życia i brak moralnych ograniczeń w stosowaniu np. eksperymentu naukowego w celu osiągnięcia zmian. W „Nazbyt szczęśliwych” mamy zinstytucjonalizowany sposób na ułatwianie egzystencji jednostkom szczególnie istotnym dla społeczeństwa. Jest to też tekst o nieuświadomionym braku wolności. W „Metodzie zachowania osobowości” też zetkniemy się z manipulacją, tym razem w formie rekonstrukcji ludzkiego organizmu. Również i w innych opowiadaniach: w „Theatronie” widzimy próby uszczęśliwiania i „naprawy” społeczeństwa na siłę – tu z wykorzystaniem rodzaju gry-psychodramy, natomiast w tytułowej „Czaszce olbrzyma” obserwujemy modelowanie społeczeństwa i podjęcie pytań o sens istnienia. W opowiadaniu tym chodzi też o nieśmiertelność, tak często wykorzystywaną w prosie s-f. Oczekiwania z nią związane są tu właściwie oczywiste, na co wskazują słowa jednego z bohaterów opowiadania. Eksperymenty są obecne też w „Tachistosie” (doświadczenia z czasem) oraz w historii pt. „Dreambox” (rzeczywistość wirtualna). Dariusz Filar wykorzystuje też inne charakterystyczne motywy fantastycznonaukowe: w „Maczudze” stykamy się z tajemniczym obiektem z kosmosu, natomiast „Myśli ulotne” zawierają motyw cudownego wynalazku, tu w postaci urządzenia przechwytującego „wędrujące myśli” wielkich twórców: nigdy nie spisane powieści i nigdy nie sformułowane myśli… No i wreszcie kontakt – bez tego nie istniałby chyba żaden tomik nowel science-fiction. „Więźniowie ciszy” opowiadają o spotkaniu z tajemniczym bytem, który wyjaśnia bohaterom pochodzenie życia, w „Mortigena intellectualis” wygląda na to, że obcy zagnieżdżają się w mózgach najtęższych umysłów na Ziemi (choć nie jest to oczywiste, że to akurat obcy), natomiast w „Niepokonanych” mamy kontakt, którego właściwie… nigdy nie było; to sfabrykowana wojna pomiędzy Ziemianami i przedstawicielami innej cywilizacji. Udawany kontakt jest tu wyrazem desperacji wobec pogłębiającej się stagnacji w środowiskach twórczych i naukowych, mającej swe źródło w przeświadczeniu, jakoby cywilizacja ziemska była jedyną we Wszechświecie…

Zawiera opowiadania: 1. Dreambox, 2. Więźniowie ciszy, 3. Niewolnik, 4. Nazbyt szczęśliwi, 5. Metoda zachowania osobowości, 6. Niepokonani, 7. Mortigena intellectualis, 8. Theatron, 9. Maczuga, 10. Tachistos, 11. Czaszka olbrzyma, 12. Myśli ulotne