Rok 10.000 / Czesław Chruszczewski

Poznań: Poznańskie, 1973,- s. 343, [SF (Wydawnictwo Poznańskie)]

Informacje dodatkowe
nakład: 20.250, projekt okładki: Piskorski Tadeusz
Inne wydania: 1975 (Poznańskie)
Tłumaczenia: przekłady poszczególnych opowiadań w biogramie autora.

Baśniowość opowiadań Chruszczewskiego po raz kolejny wyłania się jako baza do stworzenia światów, które czasem tej baśniowości umykają, ale bez której całość nabrałaby całkiem innego – nie pasującego do twórczości Autora – wymiaru. Zbiór powyższych tekstów to znów przekładaniec różnych wątków, z plastycznymi opisami, może ciut przestarzałymi akcesoriami świata przedstawionego, ale i pasującymi tam jak ulał. Eksploatacja kosmosu, spotkania z obcymi, eksperymenty z czasem i obce planety to jedna strona – ta bardziej naukowa. Z drugiej mamy fantastykę grozy, baśniowość i jakże nieodzowną dawkę humoru – dopełnienie jakże istotne. Badanie przestrzeni kosmicznej odnajdziemy w pierwszym opowiadaniu „Lalanda”, w którym astronautka zostaje wysłana do układu Lalande 21185 (tego samego, który stanowił tło akcji jednej z powieści Zajdla) i napotyka tam planetę, gdzie żyją sławne ongiś postaci na Ziemi. Obce planety napotkamy też w „Różnych odcieniach bieli” oraz w „Amarantowym jeziorze Oah”. W pierwszym opowiadaniu człowiek występuje w roli dzieła sztuki, w drugim natomiast Ziemia widziana jest oczami Marsjan: widzimy ich reakcje na wysłaną z naszej planety sondę Mariner 4. Inne światy, choć już w innym ujęciu, obecne są też w tekście „Bonaparte wśród olbrzymów”. Jest to obraz zaświatów (w każdym razie innej rzeczywistości), do którego porywa się z Ziemi pewne jednostki, by po krótkim szkoleniu „zwrócić” je Ziemianom jako oczekiwanych przywódców, liderów, żołnierzy… Bohaterowie łączą to opowiadanie z następnym w zbiorze – „Napoleon i Karolina”. Kolejny wątek należący do s-f, jaki pojawia się u Chruszczewskiego, to spotkania z Obcymi. „Zielone włosy” to historia o tym, jak tysiąc zwiadowców obcej cywilizacji zostaje wysłanych na Ziemię, by zebrać o niej jak najwięcej informacji, po czym po stu latach wraca, by zabrać ich potomków. Tytułowy „Rok 10.000” z kolei to spotkanie przedstawicieli Obcych z pracownikiem cyrku. Dalej mamy „Nie deptać trawników”, w którym następuje wymyślony kontakt z Obcym, mający przynieść handlarzom świń sławę po wsze czasy, tyle że mistyfikacja okazuje się być rzeczywistością. Motyw kontaktu wykorzystany zostaje również w „Nie chciałbym niczego sugerować”, czy też w słuchowisku „Chłop żywemu nie przepuści” – pełnym humoru tekście o niespodziewanej wizycie kosmity na chłopskim polu i o przebiegłości chłopów wobec niego. W sumie odnajdziemy w zbiorze aż siedem słuchowisk, a Obcy pojawia się, prócz wspomnianego, także i w „Głosach Ziemi”. Wśród słuchowisk są też takie, które poruszają wątek maszyn. Jest to np. „Bitwa pod Pharsalos”, w którym elementem s-f jest komputer sterujący bitwą morską oraz jego odmowa realizacji bitewnych planów, gdy kobieta na statku wroga rodzi dziecko… Innym słuchowiskiem podejmującym temat usamodzielniania się maszyny jest „Bajkowy dom”, wypełniony maszynerią i zakochany w jego lokatorce. Typową dla Autora fantastykę niesamowitości i baśń odnajdziemy w „Domu przy ulicy Polarnej” oraz w dwóch opowiadaniach z okrojonego tryptyku „Miasto, które jest” i „Miasto, które będzie” – historiach połączonych tym samym bohaterem – panem Trikorem – odwiedzającym pewne miasto w trzech różnych czasach. Pozostaje jeszcze problem czasu, poruszony choćby w „Nefertari” – opowieści o Ramzesie, który wyrusza w przyszłość po lekarstwo dla chorej żony. Zbiór „Rok 10.000” został nagrodzony w roku 1973 Nagrodą Główną podczas Międzynarodowego Spotkania Pisarzy S-F w Poznaniu.

Zawiera opowiadania: 1. Lalanda, 2. Różne odcienie bieli, 3. Zielone włosy, 4. Nie chciałbym niczego sugerować, 5. Rok 10 000, 6. Bonaparte wśród olbrzymów, 7. Napoleon i Karolina, 8. Miasto, które jest, 9. Miasto, które będzie, 10. Nie deptać trawników, 11. Dom przy ulicy Polarnej, 12. Nefertari, 13. Amarantowe jezioro Oah, 14. Chwilowa nieobecność muzyki, 15. Bitwa pod Pharsalos, 16. Bajkowy dom, 17. Chłop żywemu nie przepuści, 18. Niedziela, 19. Głosy Ziemi, 20. Dookoła tyle cudów, 21. Odwiedziny

Okładki innych wydań:

Poznańskie 1975