Miasto nie z tej planety / Czesław Chruszczewski

Poznań: Poznańskie, 1981,- s. 245, [SF (Wydawnictwo Poznańskie)]

Informacje dodatkowe
nakład: 40.000, projekt okładki: Petruk Józef, ilustracje: Chruszczewski Czesław
Inne wydania: –
Tłumaczenia: przekłady poszczególnych opowiadań w biogramie autora.

W przedstawionych tu opowiadaniach Chruszczewskiego bohaterowie niejednokrotnie stawiani są nagle w obliczu dziwnych i niesamowitych zdarzeń i zdumiewającej rzeczywistości; z fantastyką naukową mają one o tyle wspólne cechy, że owa rzeczywistość czasem poprzetykana jest elementami typowymi dla efektów naukowej pracy uczonych bliższej lub dalszej przyszłości. Najczęstszym motywem s-f wydaje się być kontakt lub próba nawiązania kontaktu z Obcymi. W pierwszym opowiadaniu „Zwierciadło trzech czasów” stajemy w obliczu pytań o istotę Wszechświata i ludzkości. Kontakt z Obcymi, którzy kierują poszukiwania ludzi na inny tor jest tu kluczowy: ci tworzą chronoperyskop i – całkiem po ludzku – nie mogą się zgodzić, który czas badać: przeszłość, teraźniejszość, czy przyszłość. Z kontaktem mamy też do czynienia w „Psychoanalizie, czyli kłopotach kosmicznych” – rewelacyjnym opowiadaniu w formie dialogu z psychoanalitykiem o tym, jak jeden z pacjentów postanawia ocalić mających przybyć kosmitów przed nietolerancją ludzką. Jest to historia o nas, o tym jak nienormalne stają się takie cechy jak dobroć, życzliwość i chęć niesienia pomocy. Z Innymi Istotami spotykamy się również w „Powrocie Holmezjusza” oraz w „Oni wyszli z morza”, gdzie siedemnaście tysięcy dziwnych istot nagle wychodzi z morza przemierzając Francję. Dość częsty motyw w historiach Chruszczewskiego stanowi tzw. cudowny wynalazek. W „Kryształowej kuli” za pomocą Domu zamkniętego we wnętrzu kryształowej kuli bohater próbuje ocalić ludzi od agresji, natomiast w „Oczach” czytamy, jak pewnego razu mieszkańcy miasteczka znajdują w swych ogrodach mnóstwo sztucznych oczu, które sprawiają wrażenie jakby patrzyły. Pytanie o to, czy są one narzędziem podglądania obywateli jest też bardzo aktualne w naszej rzeczywistości… Kolejna składowa prozy s-f – badanie kosmosu – znajdziemy np. w „Horyzoncie zdarzeń, czyli kolapsie grawitacyjnym” – przypominającej guslarskie historie Bułyczowa historii o związku pomiędzy czarnymi dziurami a niepowodzeniami architektonicznymi. W „Parkingu” z kolei obserwujemy podróż przez Kosmos, w którym każdy człowiek ma swoją planetę (jest to bardziej wizyta w rzeczywistościach alternatywnych). „Parking” jest opowiadaniem utrzymanym w stylistyce typowej dla Chruszczewskiego; owa baśniowość jest zresztą obecna w większości opowiadań. W „Mieście nie z tej planety” równo co 100 lat w pewnej dolinie pojawia się miasto-widmo, zawsze w momencie, gdy jakaś armia próbuje doń wkroczyć. W „Byłem bardzo niedyskretny” (które nawiązuje, jak w poprzednich przykładach, do kontaktu, tym razem niezrealizowanego) spotykamy człowieka-ptaka. Opowiadanie to zaskakuje pod koniec oniryzmem i symboliką. Baśniowość pojawia się też w innych tekstach, jak choćby w utrzymanym w formie przypowieści „Fantastycznym świecie” oraz w 'Rewelacyjnym odkryciu”, które przenosi nas w rzeczywistość, w której nadmiar dobrych uczuć odprowadzany jest do Banku Pozytywnych Uczuć, by obdarzyć nimi tych, którzy nie mogą sobie na nie pozwolić. Czytając ten tekst natrafiamy na jeszcze jeden problem: cywilizacja i społeczeństwo. Jest on widoczny także w opowiadaniu „Drzewa zawsze wracają do korzeni”. Do pewnego momentu jest to opowiadanie przedstawione w atmosferze baśni inicjacyjnej, potem przeradza się w czystą s-f. Po setkach lat kosmicznych podróży na Ziemię powracają kosmonauci. Mieszkańcy Ziemi jednak traktują ich jak zagrażające im maszyny, a teoria względności, według której inaczej płynący czas mógłby być całkiem rozsądnym wyjaśnieniem, nie przekonuje ich. Chruszczewski „eksperymentuje” z czasem też na inne sposoby: w „Paradoksalnym Chronosie” zabawa z nim prowadzi np. do sytuacji przypominającej rozdwojenie jaźni…

Zawiera opowiadania: 1. Zwierciadło Trzech Czasów 2. Miasto nie z tej planety 3. Parking 4. Byłem bardzo niedyskretny 5. Impuls kosmiczny 6. Drzewa zawsze wracają do korzeni 7. Psychoanaliza czyli kłopoty kosmiczne 8. Horyzont zdarzeń czyli kolaps grawitacyjny 9. Kryształowa kula 10. „Scala del Giganti” 11. Wyspa szczęśliwych 12. Oczy 13. Rewelacyjne 14.Odkrycie 15. Oni wyszli z morza 16. Paradoksalny Chronos 17. Powrót Holmezjusza 18. Fantastyczny świat