Hieny cmentarne / Marek Oramus

Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1989,- s. 276.- [Science Fiction (Śląsk)]

Informacje dodatkowe
nakład: 50.000, ISBN: 83-216-0724-1, ilustracje: Gluźniewicz Witold
Inne wydania: –
Tłumaczenia: przekłady poszczególnych opowiadań w biogramie autora.

Pomimo, że teksty Marka Oramusa wykorzystują różne składowe fantastyki naukowej, jak choćby kontakt z obcym, eksperyment naukowy, czy też eksplorację zakątków wszechświata, to jednak wydaje się, iż dotykają one jednego problemu przede wszystkim: jest nim (właśnie – problemem!) człowiek i jego arogancja, zarówno na Ziemi i pośród jej mieszkańców, jak i poza nią. Techniczny postęp wydaje się nie iść w parze z tym może i ważniejszym, czyli rozwojem świadomości i wyobraźni. Człowiek-Zdobywca i Człowiek-Arogant – oto para nierozerwalna. W „Drwalach i dziewczynie” zadajemy sobie pytania o poczucie wyższości człowieka na innej planecie. Tak samo jest w „Hienach cmentarnych”. Ziemski Człowiek-Arogant pojawia się w „Barierze immunologicznej” (historii o przeszczepach organów oraz tzw. replikatorach), czy też w „Kompleksie Hioba” (tu z kolei mamy skrajne uprzedmiotowienie artyzmu oraz próby stworzenia syntetycznego talentu). Ale przecież ów Człowiek-Arogant to jedna strona medalu, bo po drugiej znajdują się jego ofiary, często też ludzie. We wspomnianym „Kompleksie Hioba” jest on (jako artysta) wystawiony niezaprzeczalnie na ciężką próbę. Podobnie (choć już z innej strony) jest w „Kwadrofonicznym delirium tremens”, w którym woda brzozowa w korelacji z klasyką literatury s-f staje się bazą i narzędziem do podróży między światami. Rodzi się tylko pytanie: czy to rzeczywiście tylko majaki bohatera?… Owo ubezwłasnowolnienie jest też widoczne (choć znów w odmiennym aspekcie) w „Osadzie Meteor”; mamy tu mężczyznę, który zostaje zmuszony do przymusowego leczenia w związku z podejrzeniami o zakażenie AIDS. I jakkolwiek sama choroba (bardziej egzotyczna w momencie pisania opowiadania, niż teraz, i może dlatego tu wykorzystana) jest jedynie przyczyną, to najistotniejszym obrazem pozostaje, tak znamienny dla fantastyki socjologicznej, totalitarnie ukształtowany świat (owa osada), w której przebywa bohater, ze wszystkimi jego absurdami i cierpieniem. Marek Oramus zajął sie też pojedynczą jednostką. W „Eutanazji” obserwujemy konfrontację przeszłości z teraźniejszością. Owa „programowa” arogancja (tu bardziej techniczna) staje się przyczyną pozbawionego natury życia, a samo opowiadanie zdaje się wskazywać na punkt graniczny pojmowania życia w ogóle oraz na fakt, iż wiedza potrafi spowodować chęć uśmiercenia samego siebie, w tym przypadku wiedza o dawnym świecie, ze zwierzętami, prawdziwym deszczem i zniewalającym zapachem kwiatów. Śmierć jest też obecna w innym tekście – w „Sposobie umierania”, gdzie widzimy bardzo długowiecznych obcych, którzy sprowadzają śmierć na załogę statku „Minerva” po to, by… pojąć tajemnice życia. Tutaj arogancja zdaje się przechodzić już w pokorę wobec przemijania. Obcy jest też widoczny w takich opowiadaniach jak „Barany i armia lwów” (rodzaj space opery napisanej w formie raportów i depesz), a ich artefakty z kolei we wspomnianych już „Hienach cmentarnych” (dziwne posążki i przedmioty charakteryzujące się niecodziennymi własnościami). Smaczku całości dodaje zabawny tekst pt. „Ziemia 410”, wykorzystujący motyw wszechświatów równoległych… Człowiek w opowiadaniach Oramusa jest elementem najistotniejszym. Pozostaje nim, gdy zawodzi technika, a eksperymenty naukowe prowadzone w imię tzw. wielkiego rozwoju cywilizacyjnego powodują, że owo człowieczeństwo zaczyna się zatracać w pozostawionej przez siebie rzeczywistości, ze wszystkimi swoimi lękami i zagubieniem.

Zawiera opowiadania: 1. Drwale i dziewczyna, 2. Hieny cmentarne, 3. Witaj w domu, 4. Bariera immunologiczna, 5. Kompleks Hioba, 6. Osada „Meteor”, 7. Eutanazja, 8. Sposób umierania, 9. Barany i armia lwów, 10. Trudno nie być bogiem, 11. Ziemia-410, 12. Kwadrofoniczne delirium tremens

Recenzje książki:

• Deogracias wydał opowiadania / Maciej Parowski.- [w:] Fantastyka, 1990, nr 4-5, s. 59-60