Dla miłośników Tatr i Podhala nazwisko Zofii i Witolda Paryskich kojarzy się w sposób jednoznaczny. Związane jest ono nie tylko z wyczerpującą wiedzą dotyczącą Tatr i Podhala, ale także z jej systematyzacją. Wydana w roku 1973 Encyklopedia Tatrzańska (nakładem warszawskiego wydawnictwa Sport i Turystyka) stała się na długie lata jednym z najważniejszych i najpoważniejszych rezultatów pracy, jakiej już w latach 30. XX wieku podjęło się małżeństwo Paryskich. W obszarze ich zainteresowań znalazło się praktycznie wszystko, co jest związane z regionem i aktywnością, jaką można zaobserwować w jego granicach. Autorski tandem stał się niekwestionowanym autorytetem w takich zagadnieniach jak ochrona środowiska Tatr, nazewnictwo, przewodnictwo, historia i etnografia Podhala, ale także narciarstwo, turystyka i kultura. W roku 1995 ukazała się Wielka Encyklopedia Tatrzańska, wznowiona ponownie w roku 2004.

Porządkowanie wiadomości z regionu stanowiło naturalną wypadkową zainteresowań i dotychczasowych poczynań autorów. Urodzony w 1909 roku Witold Henryk Paryski zajmował się taternictwem i ratownictwem górskim, a także (już od końca lat 20. XX w.) popularyzowaniem wiedzy dotyczącej Tatr. Zofia Radwańska-Paryska (ur. 1901), prócz taternictwa uprawiała narciarstwo wysokogórskie, jako pierwsza kobieta na świecie otrzymała uprawnienia przewodnika górskiego. Bliskość gór (oboje zamieszkiwali do końca życia w Zakopanem), fascynacja ich klimatem, szatą roślinną oraz kulturą Podhala przełożyła się na próby zebrania rozproszonej wiedzy. Prócz Encyklopedii Tatrzańskiej, nad którą pracowali ponad dwadzieścia lat, jeszcze przed II Wojną Światową Paryscy rozpoczęli prace nad słownikiem gwary podhalańskiej, który uparcie i wytrwale „lepili” ze zbieranych po wsiach słów, sprawdzając jednocześnie ich znaczenie i oznaczając źródło pochodzenia.

Zamiłowanie do kategoryzowania i organizowania zebranej wiedzy było konsekwencją dotychczasowych związków ze słowem pisanym. Andrzej Szymkiewicz w jednym z numerów „Podtatrza” (zima 1978) wskazuje na silną miłość do książek, opisując mieszkanie Paryskich jako „podporządkowane życiowej pasji gospodarzy”. Opis biblioteki jest u niego tyleż prosty, co wyczerpujący: „Wszędzie książki. Zdecydowana większość poświęcona Tatrom i ochronie przyrody. Ile ich jest? Trzysta metrów bieżących półek – powiada Witold Paryski”. Nie bez znaczenia dla bibliofilsko-bibliograficznych upodobań Paryskiego była też opieka nad prywatnym archiwum Pawlikowskich w willi „Pod Jedlami”. Obok dyrektora Muzeum Tatrzańskiego Juliusza Zborowskiego oraz samych Paryskich Jan Gwalbert Pawilikowski został w 1951 roku członkiem reformującego się zespołu tworzącego bibliografię tatrzańską. W sierpniu tego roku ustalono zasady jej sporządzania.

Zanim jeszcze w latach 30. XX wieku Henryk Paryski rozpoczął wstępne zbieranie informacji i katalogowanie jej w postaci fiszek, kilku autorów próbowało choć w podstawowym zakresie zgromadzić literaturę opisującą Tatry. Jednym z nich był Eugeniusz Janota (1823-1878), taternik, przyrodnik, badacz kultury góralskiej, a nade wszystko – zwłaszcza dla środowiska bibliofilskiego – autor pierwszego polskiego przewodnika odnoszącego się także do Tatr, wydanego w 1860 roku Przewodnika w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin. Zamieścił on w nim kilkadziesiąt pozycji poświęconych temu regionowi. Jedną z kompletniejszych bibliografii, obejmującej jednak tylko teksty dawniejsze była Bibliotheca Carpatica Hugo Payera (1823-1898) z 1880 roku, wydana w całości przez Magyaroszági Kárpátegylet (Węgierskie Stowarzyszenie Karpackie) w Kieżmarku (wcześniej drukowano jej fragmenty w „Jahrbuch des Ungarischen Karpathenvereins” w latach 1874-76). Prawie 380 stronicowa publikacja zawiera 5885 opisów bibliograficznych druków zwartych i artykułów w układzie autorskim oraz dwa obszerne indeksy. Praca Payera rejestruje teksty w języku polskim, niemieckim, węgierskim, francuskim, a także łacińskim. Szeroki zasięg, jaki obrał autor przy sporządzaniu bibliografii spowodował, że siłą rzeczy była ona niekompletna, o czym zresztą sam wspomina we wstępie, dodając istotną informację o wykorzystaniu już istniejących zestawień, w tym wspomnianego wyżej Janoty. Równie ważne, co sama bibliografia, są dołączone do niej indeksy; szczególnie interesujący jest pierwszy z nich: ułożony tematycznie, klasyfikujący piśmiennictwo z takich dziedzin jak botanika, kartografia, hydrografia, ikonografia, mineralogia, statystyka, topografia, zoologia i in. (...)

(fragment całości)